Námu- og álris­inn Rio Tinto hefur sagt upp raf­orku­samn­ingi sínum á Nýja Sjá­landi og til­kynnt að álver­inu þar á Tiwai Point verði lokað á kom­andi ári (2021). Einnig hefur fyr­ir­tækið sagst þurfa taf­ar­lausa lækkun á raf­orku­verð­inu á Íslandi og muni ella íhuga lokun álvers­ins í Straums­vík. Sá óvænti mögu­leiki er því fyrir hendi að Rio Tinto loki brátt tveimur þraut­reyndum vatns­aflsknúnum álver­um. Í þess­ari grein er sjónum einkum beint að álveri fyr­ir­tæk­is­ins á Nýja Sjá­landi, auk þess sem vikið er að mögu­legri lokun Rio Tinto í Straums­vík. 

Þetta mál er til þess fallið að minna okkur á þau vand­ræði sem upp geta komið á í löndum þar sem orkan er strönduð og not­enda­hóp­ur­inn ein­hæf­ur. Þar er Ísland því miður í mun við­kvæm­ari stöðu en Nýja Sjá­land. Það skapar vissa veik­leika fyrir stóru orku­fyr­ir­tækin hér sem eru afar háð raf­orku­sölu til álver­anna þriggja.

Offram­leiðsla af áli orðið við­var­andi ástand

Bresk-ástr­alska námu- og álfyr­ir­tækið Rio Tinto er einn af stærstu álf­ram­leið­endum heims­ins og er í dag lík­lega í 4.-5. sæti ásamt rúss­neska Rusal, á eftir þremur mjög stórum kín­verskum álfyr­ir­tækj­um. Meðal ann­arra stórra álf­ram­leið­enda eru mörg kín­versk fyr­ir­tæki, banda­ríska Alcoa, Norsk Hydro og álf­ram­leið­endur í Persaflóa­ríkj­un­um. Mest af álf­ram­leiðslu Rio Tinto fer fram í Ástr­alíu og í Kanada. Einnig er fyr­ir­tækið með sitt hvort álverið á Nýja Sjá­landi og á Ísland­i. 

Und­an­farin ár hefur offram­leiðsla af áli í Kína þrengt að hagn­að­ar­mögu­leikum vest­rænna álvera. Í Kína er ódýrt vinnu­afl, mik­ill aðgangur að kola­orku og marg­vís­leg aðstoð hins opin­bera óspart nýtt til að knýja sífellt meiri álf­ram­leiðslu og kín­verski furðukap­ít­al­ism­inn lætur offram­leiðslu lítt á sig fá. Svo virð­ist sem Rio Tinto sjái nú sæng sína útbreidda og sé reiðu­búið að loka flestum álverum sínum utan Kana­da, nema fyr­ir­tækið nái að bæta rekstr­ar­skil­yrðin veru­lega á hverjum stað með lækkun raf­orku­verðs, sem er risa­stór kostn­að­ar­liður í álbræðslu. 

Þarna virð­ast tvö álver fyr­ir­tæk­is­ins, ann­ars vegar á Nýja Sjá­landi og hins vegar á Íslandi, nú vera lík­leg­ust til að verða lokað fyrst. Einnig hefur Rio Tinto viðrað hug­myndir um lokun álvera sinna í Ástr­alíu. Þetta er ekki alveg óvænt því ástandið núna end­ur­speglar offram­leiðsl­una í Kína sem vel að merkja var varað við fyrir nokkrum árum síðan. Það er athygl­is­vert að bæði umrædd álver sem eru efst á lok­un­ar­lista Rio Tinto ganga fyrir vatns­afli, meðan fyr­ir­tækið er enn að reka nokkur álver knúin kola­orku. Því miður hefur raun­veru­leiki alþjóð­legra stór­fyr­ir­tækja lítið með umhverf­is­vernd eða lofts­lags­mál að ger­a. 

Álver á vatns­aflsút­kjálkum heims­ins

Syðst í strjál­býl­inu á Suð­ur­eyju Nýja Sjá­lands, þar sem heitir Tiwai Point, liggur eina álverið í því fal­lega landi. Fram­leiðslu­getu þess svipar til álvers Alcoa á Reyð­ar­firði og Tiwai Point notar ámóta mikið af raf­orku eins og fram­leidd er í Kára­hnjúka­virkjun (Fljóts­dals­stöð). Tiwai Point er sem sagt nokkuð stórt álver; þó ekki jafn stórt eins og sum nýj­ustu álverin við Persafló­ann en mun stærra en t.a.m. álver Rio Tinto í Straums­vík (ISAL). 

Rétt eins og í Straums­vík er það álris­inn Rio Tinto sem starf­rækir álverið í Tiwai Point. Í júlí sem leið (2020) til­kynnti Rio Tinto áætlun um að álverið í Tiwai Point loki á næsta ári (2021). Jafn­framt sagði álverið upp raf­orku­samn­ingi sínum við ný-­sjá­lenska rík­is­orku­fyr­ir­tækið Mer­i­dian Energy (eins árs upp­sagn­ar­frest­ur). Þar með stefnir í að hálfrar aldar gömul gríð­ar­stór vatns­afls­virkjun Mer­i­dian verði í bili nán­ast gagns­laus, en þangað sækir álverið hátt í 600 MW af vatns­afli. Virkj­unin sú kall­ast Mana­po­uri og vegna tak­mark­ana í flutn­ings­kerf­inu þarna syðra yrði ekki unnt að koma raf­magn­inu til nýrra fjar­læg­ari kaup­enda nema með veru­legri upp­bygg­ingu í flutn­ings­kerfi Nýja Sjá­lands. Það myndi taka ein­hver ár.

Álverið á Tiwai Point reis á svip­uðum tíma og álver Alusu­isse í Straums­vík, þ.e.a.s. fyrir um hálfri öld. Hag­stæðir stór­skipa­flutn­ingar voru komnir til sög­unnar og álfyr­ir­tæki leit­uðu stað­setn­inga á svæðum sem buðu upp á mjög ódýrt og öruggt vatns­afl, góða hafn­ar­að­stöðu og hag­stætt skattaum­hverfi. Á þeim tíma má eflaust segja að bæði Ísland og Nýja Sjá­land hafi þótt útkjálk­ar. En þar var sem sagt orðið mjög áhuga­vert að nýta vatns­aflið til að fram­leiða ál og fá hag­kvæma skatta­samn­inga við stjórn­völd. 

Ísland hefur veðjað miklu meira á áliðnað en Nýja Sjá­land

Ýmis eig­enda­skipti hafa í gegnum tíð­ina orðið að báðum þessum álverum, en þau hafa um skeið bæði verið rekin af Rio Tin­to, sem eins og áður sagði er annar af tveimur stærstu álf­ram­leið­end­unum utan Kína. Reyndar er Tiwai Point álverið ekki alfarið í eigu Rio Tin­to, því jap­anska við­skipta­sam­steypan Sumitomo er þar minni­hluta­eig­andi og lengi vel fór mest af álf­ram­leiðslu Tiwai Point einmitt til Jap­an. 

Mer­i­dian Energy, eig­andi Mana­po­uri-­virkj­un­ar­inn­ar, er eins konar Lands­virkjun þeirra Ný-­Sjá­lend­inga. Þó svo íbúa­fjöld­inn á Nýja Sjá­landi sé um fjórt­án­faldur sá sem er á Íslandi er raf­orku­fram­leiðsla á Nýja Sjá­landi ein­ungis um tvö­falt það sem er hér­lend­is. Stór­iðja notar jú miklu meira af raf­orku á Íslandi en á Nýja Sjá­landi. Enda er Ísland stærsti raf­magns­fram­leið­andi í heimi miðað við stærð þjóða (per capita) og ekk­ert land hefur hlut­falls­lega veðjað jafn mikið á raf­orku­sölu til álvera eins og Ísland. Engu að síður yrði veru­legur sam­dráttur í raf­orku­notkun á Nýja Sjá­landi ef Tiwai Point hættir starf­semi og lok­unin myndi valda orku­fyr­ir­tæk­inu Mer­i­dian umtals­verðu tekju­tapi tíma­bund­ið, meðan ekki er búið að styrkja raf­orku­flutn­ings­kerfið frá virkj­un­inni yfir til þétt­býlli svæða norðar í land­inu. Það er nú þegar í und­ir­bún­ing­i. 

Hags­munir Mer­i­dian af Tiwai Point eru veru­legir en við­ráð­an­legir

Álverið í Tiwai Point er stærsti ein­staki raf­orku­kaup­and­inn á Nýja Sjá­landi. Álverið notar um þriðj­ung allrar raf­orku sem nú er notuð á suð­ur­eyju Nýja Sjá­lands og raf­orku­notkun álvers­ins nemur um 12-13% af allri raf­orku­notkun á Nýja Sjá­landi. Og af allri raf­orku sem Mer­i­dian Energy fram­leiðir notar álverið í Tiwai Point um 40%! Það yrði Mer­i­dian Energy því aug­ljós­lega áfall ef/ þegar álverið lok­ar. En þó svo álverið í Tiwai Point sé nokkuð stórt notar áliðn­að­ur­inn á Íslandi miklu meiri raf­orku en sá á Nýja Sjá­landi og hlut­fall álvera í heild­ar­notkun raf­orku er miklu hærra á Íslandi en á Nýja Sjá­landi. Fyrir Ísland yrði lokun álvers því miklu stærra efna­hags­legt áfall en fyrir Nýja Sjá­land.

Rétt er að hafa í huga að hlut­fall álvers­ins á Tiwai Point í tekjum Mer­i­dian er mun lægra en umrædd 40% af seldu raf­orku­magni því verðið a raf­orkunni til álvers­ins er miklu lægra en raf­orku­verð almennt er í heild­sölu á Nýja Sjá­landi. Einnig skiptir máli að Mer­i­dian getur vænst þess að ein­ungis séu fáein ár í að búið verði að styrkja flutn­ings­kerfið svo að raf­orkan frá virkj­un­inni kom­ist á vel greið­andi markað norðar í land­inu. Og loki álverið á Tiwai Point mun eflaust hægja á áformum um bygg­ingu nýrra virkj­ana á Nýja Sjá­landi um hríð. Þrátt fyrir tíma­bund­inn skell yrði það sem sagt varla stór­kost­legt áhyggju­efni fyrir Mer­i­dian að selja ork­una frá Mana­po­uri. M.ö.o. þá eru hags­munir Mer­i­dian af Tiwai Point veru­legir en við­ráð­an­leg­ir. 

Efna­hags­leg áhrif Straums­víkur fyrir Ísland eru hlut­falls­lega tölu­vert meiri

Til sam­an­burðar má hafa í huga að álverið í Straums­vík notar um 15% af allri raf­orku á Íslandi, Straums­vík notar um 20% af allri raf­orku­fram­leiðslu Lands­virkj­unar og álverið skilar Lands­virkjun um 25% af tekjum orku­fyr­ir­tæk­is­ins. Þetta er geysi­lega hátt hlut­fall, enda er álverið í Straums­vík mik­il­væg­asti ein­staki við­skipta­vinur Lands­virkj­unar. Auk þess skipta tekjur af raf­orku­flutn­ingnum miklu fyrir Lands­net. 

Í þessu sam­hengi má telja næsta víst að nei­kvæð tekju­á­hrif lok­unar álvers­ins í Straums­vík yrðu miklu þyngri fyrir Lands­virkjun en lokun Tiwai Point yrði fyrir Mer­i­di­an. Einnig yrðu áhrifin slæm fyrir Lands­net. Þarna eru því miklir fjár­hags­legir hags­munir í húfi fyrir eig­anda Lands­virkj­unar og stærsta eig­anda Lands­nets, þ.e.a.s. íslenska rík­ið. Þarna reynir svo auð­vitað líka á ýmsa aðra mæli­kvarða eins og töpuð störf (bein og afleidd) og tap­aðar gjald­eyr­is­tekj­ur. Bæði raf­orkan og orku­flutn­ing­ur­inn er verð­lagður í Banda­ríkja­dölum (US­D). 

Ef umrædd tvo álver loka verða töpuð störf hér á landi hlut­falls­lega miklu fleiri en á Nýja Sjá­landi. Lands­virkjun er því sann­ar­lega ekki í öfunds­verðri stöðu nú þegar Rio Tinto hótar lokun álvers­ins í Straums­vík. En um leið skal minnt á að raf­orku­samn­ingur álvers­ins og Lands­virkj­unar gildir til 2036. Það verður ekki ódýrt fyrir Rio Tinto að ganga frá þeim samn­ingi. En hvort þetta styrkir samn­ings­stöðu orku­fyr­ir­tæk­is­ins nógu mikið til að ekk­ert verði af lokun í Straums­vík er óvíst. 

Alkunnar hót­un­ar­að­ferðir Rio Tinto

Tiwai Point liggur í nágrenni smá­bæj­ar­ins Bluff. Hvort bæj­ar­nafnið sé borið fram sem „blöff“ skal ósagt lát­ið. Þarna á suð­ur­eyju Nýja Sjá­lands er geysi­leg nátt­úru­feg­urð og það er grein­ar­höf­undi minn­is­stætt þegar hann ferð­að­ist um eyj­una fyrir all mörgum árum og ók þá m.a. með­fram fögrum fjalla­vötnum sem þarna liggja og gegna sum hver hlut­verki uppi­stöðu­lóna fyrir Mana­po­uri virkj­un­ina. 

Þegar Mana­po­uri-­virkj­unin reis fyrir álverið á Tiwai Point olli það veru­legri hækkun vatns­borðs Mana­po­uri-vatns og auk­inni yfir­borðs­sveiflu, sem hafði ýmis nei­kvæð áhrif á umhverfi og líf­ríki. And­staða umhverf­is­vernd­ar­fólks varð svo til þess að síð­ari áform um stækkun virkj­un­ar­innar og álvers­ins gengu ekki eft­ir. Sem fyrr segir er Tiwai Point engu síður nokkuð stórt álver og að ýmsu leyti sam­keppn­is­hæft, þ.e. með bæri­lega stærð­ar­hag­kvæmni og er knúið 100% með kolefn­is­lausri end­ur­nýj­an­legri raf­orku. En allt snýst þetta um raf­ork­una og fram­tíð­ar­hagnað og nú lítur út fyrir að álver­inu verði lokað á næsta ári. Af því Rio Tinto fær ekki umbeðna verð­lækkun á raf­magni og orku­flutn­ingi og að óbreyttu álítur álfyr­ir­tækið að arð­semi af álver­inu verði of lítil til að rétt­læta áfram­hald­andi rekstur þess. 

Það er reyndar ekk­ert nýtt að Rio Tinto hóti að loka Tiwai Point ef ekki fáist betri kjör á raf­magn­inu og það með dágóðum árangri. Hót­un­ar­að­ferðir Rio Tinto eru alkunn­ar. Bæði 2013 og 2015 var álver­inu veittur sér­stakur rík­is­stuðn­ingur til að tryggja áfram­hald­andi rekstur þess. En nú telja Mer­i­dian og stjórn­völd á Nýja Sjá­landi að ekki sé lengur unnt að ganga að sífellt nýjum kröfum Rio Tinto. Og eins og áður sagði var svar Rio Tinto að segja upp raf­orku­samn­ingnum og lýsa því yfir að álver­inu verði lokað á næsta ári. 

Ekki er enn alveg víst að Tiwai Point loki

Hvort af lokun Tiwai Point verður á næsta ári á eftir að koma í ljós. Rio Tinto stillir mál­inu svo upp að Tiwai Pont sé álver sem ekki á séns á að skila við­un­andi arði á kom­andi árum nema fá betri raf­orku­kjör. Senni­lega er þó enn eitt sam­komu­lag til ca. 2-3ja ára ekki alveg úti­lokað, því enn er ár í til­kynntan lok­un­ar­tíma. Ef og þegar álverið lokar er svo senni­legt að upp rísi ágrein­ingur og jafn­vel mála­ferli um hver eigi að bera kostnað af hreinsun svæð­is­ins. Og jafn­vel þó svo sam­komu­lag næð­ist óvænt um áfram­hald­andi rekstur álvers­ins yrði slíkt sam­komu­lag vænt­an­lega ein­ungis til skamms tíma og rekst­ur­inn því áfram í sífelldri óvissu. 

Strönduð orka

Bæði í til­viki Tiwai Point og Straums­víkur er raf­orkan mjög stað­bundin og ekki er með ein­földum hætti hægt að finna annan kaup­anda að svo miklu magni af raf­magni. M.ö.o. þá er orkan strönduð. Slíkt er almennt til þess fallið að veikja samn­ings­stöðu við­kom­andi raf­orku­fyr­ir­tæk­is, en um leið má segja að við­kom­andi álver á heldur engan annan mögu­leika á að útvega sér raf­orku. Lang­tíma­samn­ingur getur því verið góður gagn­kvæmur kostur fyrir raf­orku­fyr­ir­tækið og álfyr­ir­tæk­ið. 

Í til­viki álvera þar sem fjár­fest­ingin hefur að miklu leyti verið greidd upp getur skamm­tíma­samn­ingur þó verið æski­legur fyrir álfyr­ir­tæk­ið, því það gefur betra færi á að beita sífelldum hót­unum um lokun í því skyni að halda raf­orku­verð­inu niðri. Rétt eins og reynslan á Nýja Sjá­landi sýn­ir, þar sem rýmri upp­sagn­ar­á­kvæði hafa leitt til þess að Mer­i­dian Energy og stærsti eig­andi þess (rík­is­sjóður Nýja-­Sjá­lands) hafa ítrekað þurft að takast á við hót­anir Rio Tinto um að álver­inu á Tiwai Point verði lokað ef álverið fái ekki betri kjör. 

Orku­mark­að­ur­inn á Nýja Sjá­landi mun taka við Tiwai Point

Nú hefur Rio Tinto sem sagt virkjað áætlun um að draga úr fram­leiðsl­unni í álver­inu Tiwai Point í und­ir­bún­ingi þess að loka álver­inu á næsta ári. Því er Lands­net þeirra á Nýja Sjá­landi að meta hvaða upp­bygg­ing sé nauð­syn­leg í flutn­ings­kerf­inu til að unnt verði að nýta gríð­ar­stóra Mana­po­uri-vatns­afls­virkj­un­ina þarna á suð­ur­odda lands­ins og koma raf­orkunni á stærri mark­að, sem einkum er á norð­ur­eyj­unn­i. 

Eins og áður sagði myndi lokun Tiwai Point þýða tölu­vert tekju­högg fyrir Mer­i­dian Energy til skemmri tíma litið og áhyggjur fjár­festa þar að lút­andi má að ein­hverju leyti nú þegar sjá í þróun hluta­bréfa­verðs Mer­i­dian. Til aðeins lengri tíma litið má þó telja lík­legt að Mer­i­dian muni koma megn­inu af raf­orkunni frá Mana­po­uri-­virkj­un­inni á markað norðar í land­inu. Fyrir fólkið sem býr í Bluff yrði lok­unin aftur á móti mikið áfall. Þess má geta að íbúar álvers­bæj­ar­ins Bluff eru ámóta margir eins og búa á Eski­firði og Reyð­ar­firði til sam­ans. Um leið eru líka vert að hafa í huga  að Lands­virkjun er miklu háð­ari sölu til álvera en Mer­i­di­an, enda starfar íslenska orku­fyr­ir­tækið á miklu fábrotn­ari mark­að­i. 

Rio Tinto er sagt vilja verð­lækkun sem nemur um 20-30%

Fróð­legt væri að vita hvað Rio Tinto telur ásætt­an­legt raf­orku­verð fyrir öruggt vatns­afl og þar með kolefn­is­lausa græna orku, sbr. bæði Tiwai Point og Straums­vík. Þeir sér­fræð­ingar á Nýja Sjá­landi sem grein­ar­höf­undur hefur fengið upp­lýs­ingvar frá álíta að Rio Tinto fari fram á allt að 30% lækkun á raf­orku­verð­inu til Tiwai Point og myndi mögu­lega sætta sig við um 20% lækk­un. Þetta eru vel að merkja upp­lýs­ingar sem Rio Tinto hefur auð­vitað ekki stað­fest og kunna því að vera veru­lega óná­kvæm­ar. En sé þetta yfir­fært yfir á Ísland má ímynda sér að Rio Tinto vilji að raf­orku­verðið til ISAL í Straums­vík (ásamt flutn­ingi) fari úr núver­andi rúm­lega 35 USD/MWst í upp­hæð á bil­inu ca. 25-30 USD/MWst. Grein­ar­höf­undur hefur þó vel að merkja engar upp­lýs­ingar um hverjar kröfur Rio Tinto eru gagn­vart Lands­virkj­un.

Slíkt verð, að frá­dregnum flutn­ings­kostn­aði, væri vafa­lítið nokkuð langt undir útreikn­uðu kostn­að­ar­verði Lands­virkj­un­ar. Að fara niður fyrir slíkt kostn­að­ar­verð væri senni­lega and­stætt lögum og af þeirri ástæðu einni er vand­séð að Lands­virkjun geti orðið við óskum Rio Tinto. Rík­is­fyr­ir­tækið má ekki nið­ur­greiða raf­ork­una í skiln­ingi lög­gjafar um sam­keppni og eðli­lega við­skipta­hætti. Einnig skiptir máli að það að fall­ast á ósk Rio Tinto gæti til fram­tíðar stór­skaðað samn­ings­stöðu Lands­virkj­unar gagn­vart annarri stór­iðju. Þar með er þó ekki úti­lokað að Lands­virkjun og Rio Tinto semji um ein­hverja breyt­ingu á skil­málum eða reikni­reglum raf­orku­verðs­ins, en þá varla nema með hóg­værri og ein­ungis tíma­bund­inni verð­lækkun og að auki með ákvæðum um ávinn­ing Lands­virkj­unar ef og þegar álverð hækk­ar. 

Rio Tinto lokar vatns­aflsál­verum en heldur í kolaknúin álver!

Þó svo nú líti út fyrir að við­ræðum á Nýja Sjá­landi sé end­an­lega lokið er enn ekki orðið af lokun Tiwai Point og því ennþá mögu­leiki á að Rio Tinto breyti afstöðu sinni þar. Það mun þó varla ger­ast nema álverð taki bráð­lega og óvænt að hækka umtals­vert eða að stjórn­völd á Nýja Sjá­landi breyti afstöðu sinni og sam­þykki enn einn styrk­inn til álfyr­ir­tæk­is­ins. 

Einnig í Straums­vík hefur Rio Tinto viðrað mögu­leik­ann á lok­un. Grein­ar­höf­undur telur þó lík­leg­ast að álverið í Straums­vík verði rekið hér áfram lengi enn. Þarna er þó ekk­ert víst, enda ræðst samn­ings­staða Lands­virkj­unar svo til alfarið af því hversu miklar fjár­skuld­bind­ingar upp­sagn­ar­á­kvæði raf­orku­samn­ings­ins leggja á Rio Tinto. Kannski verður báðum álver­unum lok­að; bæði í Straums­vík og í Tiwai Point. Kannski hvor­ugu. Kannski öðru og það er senni­lega lík­leg­asta nið­ur­stað­an. 

Hvernig sem fer þá jaðrar það við sturlun að þau tvö álver sem Rio Tinto seg­ist nú íhuga alvar­lega að loka ganga bæði fyrir kolefn­is­lausri grænni orku. Einnig má hafa í huga að álverið í Straums­vík ætti að verða prýði­lega hag­kvæm rekstr­ar­ein­ing um leið og verð á áli myndi hækka aðeins frá því sem verið hefur síð­ustu miss­er­in. Þess vegna kemur harkan í Rio Tinto gagn­vart Lands­virkjun núna nokkuð á óvart. 

Vand­inn er bara sá að mögu­lega er Rio Tinto orðið afar svart­sýnt um þróun álmark­aða og yfir­stjórn fyr­ir­tæk­is­ins kann að hafa tekið þá stra­tegísku ákvörðun að loka álverum sem álitin eru ólík­leg til að skila við­un­andi hagn­aði á kom­andi árum. Og Straums­vík gæti fallið í þann flokk miðað við þær for­sendur sem Rio Tinto kann að hafa gefið sér. Því miður mun óvenju­lítið kolefn­is­fót­spor álvers­ins í Straums­vík eitt og sér ekki tryggja áfram­hald­andi rekstur þess um ókomna fram­tíð. Rekst­ur­inn þar snýst um væntan fjár­hags­legan hagnað og annað í rekstr­inum er auka­at­rið­i. 

Hótun um lokun í Straums­vík sýnir þörf­ina á heil­brigðri skyn­semi í orku­málum

Ísland er lang stærsti raf­orku­fram­leið­andi heims miðað við fólks­fjölda, en fram að þessu hefur landið því miður ekki haft aðgang að stærri og betur greið­andi raf­orku­mörk­uð­um. Fyrir vikið eru t.a.m. bæði Lands­virkjun og Orku­veita Reykja­víkur óvenju mikið háð duttl­ungum örfárra erlendra álfyr­ir­tækja, en álfyr­ir­tækin kaupa um 70% raf­orkunnar sem hér er fram­leidd. Og nú virð­ist sem álfyr­ir­tækin (a.m.k. Rio Tin­to) séu jafn­vel til­búin til að ganga á brott frá umsömdum raf­orku­kaupum fáist ekki ein­hliða lækkun á raf­orku­verði þeim til handa. 

Slíkt er auð­vitað nokkuð rudda­leg fram­koma af hálfu Rio Tin­to, en hafa verður í huga að stjórn­endur þess­ara fyr­ir­tækja hugsa fyrst og fremst um hluta­bréfa­verð­ið. Og jafn­vel stór­fyr­ir­tæki eins og Rio Tinto og Alcoa geta lent í því að ráða ekki við kín­versku offram­leiðsl­una. Svo stytt­ist vel að merkja í að raf­orku­verðið í samn­ingum við bæði Cent­ury Alu­m­inum (Norð­ur­ál) og Alcoa (Fjarða­ál) komi til end­ur­skoð­unar og þar með ljóst að stóru raf­orku­fyr­ir­tækin þrjú á Íslandi standa frammi fyrir mik­illi áskorun til að tryggja áfram­hald­andi sölu á orku­fram­leiðslu sinn­i. 

Í reynd er ekk­ert óvenju­legt við fram­komu Rio Tin­to, sbr. það sem lengi hefur tíðkast í sam­skiptum fyr­ir­tæk­is­ins á Nýja Sjá­landi. Staðan núna sýnir ein­fald­lega hversu óhent­ugt það er fyrir stærsta raf­orku­fram­leið­anda heims (per capita), þ.e. Ísland, að vera með um of þröngan eða ein­hæfan hóp við­skipta­vina og hafa engan aðgang að stærri og fjöl­breytt­ari raf­orku­mark­aði. Í því ljósi og jafn­vel þó svo Rio Tinto seinki núver­andi áformum um mögu­lega lokun í Straums­vík er alveg aug­ljóst að það var óráð að íslensk stjórn­völd skyldu fyrir nokkrum árum ekki vera miklu ákveðn­ari í að skoða mögu­leik­ann á sæstreng milli Íslands og Evr­ópu. Ítar­legri könnun og und­ir­bún­ingur á slíku verk­efni var og er ein­fald­lega heil­brigð skyn­sem­i. 

Höf­undur er fram­kvæmda­stjóri vind­orku­fyr­ir­tæk­is­ins Zephyr Iceland og sem Íslend­ingur einn af óbeinum eig­endum Lands­virkj­un­ar, rétt eins og lang­flestir ef ekki allir les­endur grein­ar­inn­ar.